Układ endokannabinoidowy (ang. Endocannabinoid system – ESC) to najpóźniej odkryty układ w organizmie człowieka. Każdy wie o układzie nerwowym czy oddechowym, ale kto słyszał o kannabinoidowym? Zapewne wciąż niewielu, ale ta wiedza w niedługim czasie stanie się zapewne wiedzą powszechną. ESC złożony jest z wielu receptorów, które odnaleźć można w zasadzie w całym organizmie. Jeśli funkcjonuje prawidłowo, organizm znajduje się w stanie równowagi, inaczej homeostazy. Ponieważ układ ten jest stosunkowo młodym odkryciem, wciąż trwają badania nad jego działaniem i funkcjami, które pełni w organizmie.
Czym jest układ enokannabinoidowy?
Układ endokannabinoidowy to jakby sieć receptorów rozsianych w całym ciele, które biorą czynny udział w wielu procesach fizjologicznych zachodzących w ludzkim ciele. Mają zatem wpływ choćby na gospodarkę energetyczną organizmu, na jego aktywność motoryczną, na nastrój, motywację, użytkowanie energii, na uczucie głodu i sytości i wiele innych funkcji. Wszystko dzięki temu, że jego receptory znajdują się w mózgu, kościach, płucach, w układzie nerwowym i rozrodczym, w tkance tłuszczowej, w mięśniach itd.
W składzie układu endokannabinoidowego znajdują się m.in.:
- Receptory kannabinoidowe – czyli białka błony komórkowej. Jest to grupa receptorów, które sprzężone są z białkami G. Na dziś znane są dwa rodzaje receptorów: CB1 oraz CB2. Choć nie można wykluczyć, że jest ich więcej.
Receptory CB1 rozmieszczone są przede wszystkim w mózgu, głównie w ciele migdałowatym i w podwzgórzu, czyli w obszarach odpowiedzialnych za pamięć, emocje i kontrolę apetytu. Znajdują się również w zakończeniach nerwowych ośrodkowego układu nerwowego, gdzie ich rolą jest odpowiadanie za odczuwanie bólu. Poza tym rozmieszczone są w tkance tłuszczowej, wątrobie, mięśniach szkieletowych i w wielu innych narządach.
Receptory CB2 – znajdują się przede wszystkim w układzie immunologicznym, a ich rolą jest choćby stymulowanie układu odpornościowego do eliminowania stanów zapalnych. - Endokannabinoidy – określenie to pochodzi od greckiego endo – wewnątrz i łacińskiej nazwy konopi – Cannabis sativa. Są to związki, które produkuje organizm zarówno ludzki jak i zwierzęcy. Są to neurotransmitery, które odpowiedzialne są za aktywowanie receptorów kannabinoidowych. Zaliczają się do nich 2-Arachidonyloglicerol (2-AG) oraz Anandamid (tzw. AEA). Badania nad endokannabinoidami wykazały, że biorą one aktywny udział we wcześniej nieznanym systemie komunikacji między neuronami. Naukowcy przypuszczają, że w chwili, gdy zrozumiane zostaną w pełni te procesy, wówczas jest szansa na naturalne i skuteczne metody leczenia, bólu, lęku, nudności, otyłości a nawet uszkodzeń mózgu i wielu innych jednostek chorobowych i dolegliwości.
- Enzymy – związane są z biosyntezą i degradacją endokannabinoidów. Odpowiadają np. za ich niszczenie po tym, gdy zostaną już przez organizm wykorzystane.
Funkcje układu kannabinoidowego
Układ kannabinoidowy, choć najpóźniej odkryty i najsłabiej poznany, należy do kluczowych układów fizjologicznych każdego ssaka, w tym człowieka. Odkryty i opisany po raz pierwszy przez profesora Raphaela Mechoulama, który wraz ze swoimi współpracownikami wyizolował kannabinoidy z haszyszu w roku 1964. Badania nad ESC prowadzone są na całym świecie po dziś dzień na szeroką skalę, ale wielu z nas usłyszało o układzie kannabinoidowym dopiero przy okazji walki o dopuszczenie do stosowania medycznej marihuany, która zresztą stała się w Polsce (pod wieloma warunkami) legalną.
Dowiedzieliśmy się o wielu funkcjach, które ESC pełni w organizmie, jak choćby regulowanie i kontrolowanie:
- odczuwania bólu,
- ośrodka nagrody w mózgu,
- apetytu i poziomu łaknienia,
- nastroju,
- homeostazy, czyli utrzymania równowagi biologicznej organizmu,
- pamięci funkcji rozrodczych i wielu innych.
Jednym słowem jest to układ, które jest regulatorem organizmu ludzkiego, można by rzec strażnik, pilnujący prawidłowego działania całego mnóstwa procesów zachodzących bez przerwy w naszym ciele.
Czym są kannabinoidy
Kannabinoidy są grupą organicznych związków chemicznych, które oddziałują na receptory kannabinoidowe. Zanim odkryto, że w ludzkim organizmie znajduje się układ kannabinoidowy z jego endokannabinoidami, uważano, że substancje te znajdują się tylko w konopiach. Nowe odkrycia stały się przyczynkiem do podzielenia tej grupy związków na:
- endokannabinoidy – czyli te występujące w organizmach wszystkich ssaków, w tym u człowieka,
- kannabinoidy roślinne (fitokannabinoidy) – które występują jako alkaloidy roślinne, np.:
- tetrahydrokannabinol (THC), który jest organicznym związkiem chemicznym z grupy kannabinoidów. Jest izomerem kannabidiolu i główną substancja psychoaktywną zawartą w konopiach indyjskich.
- kannabinol (CBN), który również jest organicznym związkiem chemicznym, jednak jego psychoaktywność jest w zasadzie żadna
- kannabidiol (CBD), kolejny organiczny związek chemiczny z grupy kannabinoidów. Występuje w konopiach siewnych, a najwięcej w ich kwiatach. W przeciwieństwie do swojego izomeru, tetrahydrokannabinolu (THC), nie wykazuje działania psychoaktywnego, niweluje za to jego odurzające właściwości
- kannabinoidy syntetyczne – które zostały wytworzone przez człowieka.
Kannabinoidy roślinne nie rozpuszczają się w wodzie, a jedynie w tłuszczach, alkoholach oraz innych niepolarnych rozpuszczalnikach organicznych.
Jak działa olejek CBD na układ kannabinoidowy
Wpływ kannabidiolu (CBD) na układ endokannabinoidowy to zagadnienie niezwykle złożone, nieoczywiste i wciąż badane przez wielu naukowców na całym świecie. Co ciekawe, CBD wykazuje niewielki bezpośredni wpływ na receptory CB1 i CB2, co skutkuje słabym wiązaniem się receptorów z cząsteczkami kannabinoidu. Receptory dużo chętniej wiążą się z THC (jeśli CBD i THC podane są jednocześnie). Badania naukowe pokazały, że CBD jest silnym negatywnym modulatorem allostrycznym dla receptora CB1. Jego działanie jest najsilniejsze w obecności THC. Badania jednoznacznie wykazały, że CBD działa łagodząco na psychotyczne działanie THC. Jeśli chodzi o CB2, to receptory te biorą udział w powstawaniu stanów zapalnych. CBD (w przeciwieństwie do THC, który te receptory pobudza) ma moc osłabiania odpowiedzi tego receptora. Dlatego właśnie jedną z właściwości olejku CBD jest działanie przeciwzapalne.
Jednak oddziaływanie kannabidiolu (CBD) na układ kannabinoidowy to zaledwie ułamek pozytywnych oddziaływań olejku CBD na organizm. Spektrum dobroczynnego wpływu konopi na ludzki organizm jest o wiele szersze, a wiele jego aspektów wciąż niezbadanych.
Bibliografia:
- „Zastosowanie naturalnych kannabinoidów i endokannabinoidów w terapii” Arkadiusz Kazula; Zakład Chorób Zwierząt Instytutu Weterynarii PAN
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Kannabinoidy
- Endocannabinoid System Acts as a Regulator of Immune Homeostasis in the Gut – PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28439004/
- Cannabis Pharmacology: The Usual Suspects and a Few Promising Leads – ScienceDirect https://www.sciencedirect.com
